نحوه كدگذاری تجهيزات در پست ها

 نحوه كدگذاری تجهيزات در پست ها

مرکز دیسپاچینگ ملی در نقشه‌هایی که از شبکه برق ارائه می‌دهد مقررات تصویب شده‌ای را بکار می‌برد که در واقع مقررات استاندارد شده وزارت نیرو می‌باشند. مقررات فوق‌ شامل علائمی است که برای مشخص کردن واحدهای تولیدی ـ ترانسفورماتورها ـ کلیدها ـ و سایر تجهیزات ایستگاه ها استفاده می‌شود. همچنین طبق قرار دادهای فوق علائم مشخصه جهت شناسائی ولتاژ خط شماره خطوط سطح مقطع آن ها و رسم خط بکار می‌رود در زیر عمده مقررات و قراردادهای نقشه خوانی جهت نقشه‌های شبکه برق کشور ملاحظه می‌شود:
GORGAN.TRANSFORMER.STATION(GORGAN.T. S)

مشخصات ایستگاه ها

هر ایستگاهی توسط یک علامت مخصوص به خود مشخص می‌شود و این علامت معمولاً اولین حرف نام ایستگاه می‌باشد. مثلاً حرف A مشخص ایستگاه اراک. علامت شناسایی ایستگاه همیشه جلوی تمام تجهیزات و ایستگاههایی که در نقشه عملیاتی نشان داده شده نوشته می‌شود و بدین ترتیب علامت مشخصه تجهیزات و دستگاه های دو ایستگاه مجاور هیچگونه تشابهی نخواهد داشت. برای مثال شماره کلیدهای دو طرف خط AL833 (خط 23 اراک لابن) در اراک A 8332 و در لابون L8332 می‌باشد.

شناسایی خطوط و کابل های و اتصالات خطوط

برای شناسایی خطوط  هر خط علامت شناسایی ایستگاههای مربوط به آن را ذکر کرده و بدنبال آن سه رقم نوشته شود. رقم اول نشان دهنده ولتاژ دو رقم بعدی شماره خط را مشخص می‌سازد. مثلاً همدان سنندج NJ813 علامت شناسایی ایستگاه همدان (N) و ایستگاه سنندج (J) عدد 8 نشاندهنده ولتاژ 230 کیلو ولت و عدد 13 شماره خط می‌باشد.. خطوط انشعابی نیز توسط علامت شناسایی ایستگاه هایی که از آن، منشعب می‌شود مشخص خواهد شد ارقام زیر نشاندهنده نوع ولتاژ ایستگاه ها و تجهیزات و خطوط بوده که در کد گذاری به عنوان اولین رقم بکار می‌رود.

شماره	نوع ولتاژ بر حسب کیلو ولت
0	6/0 و پایین تر و نقاط صفر
1	6/0 تا 3/6 کیلو ولت
2	3/3 تا 3/6 کیلو ولت
3	3/6 تا 15 کیلو ولت
4	15 تا 20 کیلو ولت
5	20 تا 33 کیلو ولت
6	33 تا 66 کیلو ولت
7	66 تا 132 کیلو ولت
8	132 تا 230 کیلو ولت

علائم شناسایی ایستگاه ها

حرف زیر به عنوان علائم شناسایی (کد) قطعات و دستگاههای مختلف انتخاب و در شماره گذاری بکار رفته‌اند.

• کندانسور ـ کمپاناتور - condenser . compensator
• فیدر ـ خط تغذیه - F. Feeder
• ژنراتور - G. Genrator
• جمپرها ـ کلید و اتصالات - J . Junction and switching
• خط - L . Line
• سیم خنثی ـ سیم صفر - N. Neutral
• رگلاتور ـ راکتور ـ مقاومت - R . Regulator . Reactor . Resistor
• شنت ـ بای پاس - S . Shant . By pass
• ترانسفورماتور ـ تپ چنجر - T . Transpormer - Tapchanger
• کابل - Ca.Cable
• خازن کوپلاتور - CC. Cupling capacitor
• ترانس ولتاژ - P . T. Potantial trans pormer
• ترانس ولتاژ زمین - C. V. T. Capacitor. Volt. Trans
• ترانس زمین - G T. Grounding. Trans
• برقگیر - L . A. Littaing . Arrester
• ترانس مصرف داخلی - S . S- Station serrice .Trans

شینه ها

شینه‌ها توسط یک عدد دو رقمی مشخص می‌شوند که اولین رقم نشان دهنده، شینه و دومین رقم نشان دهنده تعداد شینه‌ها است مثلاً 81شماره اولین شینه 230 کیلو ولت. هرگاه در ایستگاهی بیش از یک قطعه شینه وجود داشته باشد برای تشخیص هر قطعه از دیگران به آنها شماره‌های متوالی می‌دهیم مثلاً: 81 و 82 و 83 و 91 و 92 و 93. معمولاً شینه‌های اصلی با عدد فرد و شینه‌های فرعی با عدد زوج شماره گذاری می‌شود.

کلیدها (دژنکتورها ـ سکسیونرها)

کلیه کلیدها شامل انواع دژنکتور‌های گاری ـ روغنی ـ هوایی ـ انواع  سکسیونرها ـ فیوزها و سایر وسایل قطع و وصل توسط یک عدد چهار رقمی  (در حالت خاص برای کلیدهای غیر قابل کنترل از دور باریک عدد 5 رقمی شماره‌گذاری می‌شوند.)
اولین رقم نشان دهنده ولتاژ کلید ارقام دوم و سوم مشخص کننده نوع و شماره دستگاهی است که دژنکتور به آن اتصال دارد. مطابق جدول زیر
شماره - دستگاه (وسائل)

• 00 تا 39 - خطوط (40 خط در هر ایستگاه)
• 40 تا 59 - ترانسفورماتورها ـ راکتورها ـ خازنها (20 ترانس در هر ایستگاه)
• 60 تا79 - ژنراتور (20 ژنراتور در هر نیروگاه)
• 80 تا 99 - متفرقه در جاهایی‌که دژنکتور یا کلید به طور مشخص به دستگاهی اتصال نداشته مثل کلید‌های کوپلاژ و غیره.
• رقم چهارم مطابق جدول زیر نشان دهنده نوع و عمل کلیدهای می‌باشد.

شماره - محل یا عمل کلید

1. سکسیونرها انتخاب کننده اولین شینه
2. کلید قدرت (دژنکتور)
3. سکسیونر خط
4. سکسیونر انتخاب کننده دومین شینه
5. سکسیونر بای پاس
6. سکسیونر ترانس و یا فیوز
7. سکسیونر قطع ژنراتور
8. کلید متفرقه
9. سکسیونر زمین
10. سکسیونر جدا کننده دومین شینه (باس شکن)

و یا اطراف شینه دژنکتورهایی که بای پاس دارند. و سکسیونرهای طرفین دژنکتور کوپلاژ با ارقام 1 و 4 مشخص می‌شود برای مشخص کردن سکسیونرهای زمین روی شینه پس از شماره ولتاژ عدد 8 بعد شماره ترتیبی شینه و سپس عدد 9 را قرار می‌دهیم مثلاً شماره سکسیونر روی شینه

• ترانسفورماتورهای قدرت را با حرف مشخص شده و به دنبال آن با توجه به تعداد ترانسهای ایستگاه یکی از ارقام 1 تا 19 به طور متوالی قرار می‌گیرد اگر ایستگاهی فقط یک ترانس داشته باشد آنرا T نمایش می‌دهند.
• ترانسفورماتورهای مصرف داخلی T1 , T2 , T3
• ترانسفورماتورهای مصرف داخلی SS مشخص شده و بدنبال آن مانند ترانس های قدرت با توجه به تعداد آنها از ارقام 1 تا 19 قرار می‌گیرد.
• ترانسفورماتورهای ولتاژ P.T
• ترانسفورماتورهای ولتاژ با حرف CVT . VT , PT

مشخص2 شده و بدنبال شماره شینه، خط و یا دستگاهی که ترانس ولتاژ به آن متصل است قرار می‌گیرند.
831 P.T , 81P.T , T, P. T
اگر به دستگاهی یا شینه‌ای بیش از یک ترانس ولتاژ وصل شده باشد به ترتیب شماره‌های 1 و 2 و 3 بعد از ترانس ولتاژ قرار می‌گیرد. T1P.T1 , T1PT2

ترانسفورماتورهای جریان: ترانسفورماتورهای جریان با حرف CT  مشخص شده و بدنبال شماره شینه یا خط و یا دستگاهی که به آن متصل شده قرار می‌گیرد. 841 C. T , 81 C.T , T1C.T1
اگر به دستگاهی بیش از یک ترانس جریان وصل شده باشد به ترتیب شماره 1 و 2 و 3 بعد از ترانس جریان قرار می‌گیرد: T1CT1 , T1CT2  , T1 CT3
ترانسفورماتورهای زمین: ترانسفورماتورهای زمین با حرف GT یا ET مشخص شده و به دنبال آن به ترتیب 1 و 2 و 3 قرار می‌گیرد. GT1 , GT2 , GT3 ... در صورتی که پستی فقط یک ترانس زمینی داشته باشد باGT1 مشخص می‌شود.
راکتورها: با حرف R مشخص شده و بدنبال آن یکی از ارقام 1 تا 19 قرار می‌گیرد. مثل: R1 , R2 , R3 ... برای راکتورهای خط حرف R پس از شماره خط قرار می‌گیرد.
خازن ها: خازن ها یک حرف SC مشخص شده و بدنبال آن یکی از ارقام 1 تا 19 قرار می‌گیرد. مثل: SC1 , SC2 , SC3
خطوط ولتاژ کم: خطوط منشعب از ترانسفورماتورهای ولتاژ و مصرف داخلی با حرف F مشخص شده و بعد از نام دستگاهی که خط از آن منشعب شده قرار می‌گیرد. مثل: PT1F
برق‌گیرها: با حرف (L. A) مشخص شده و بعد از شماره دستگاه خطی که بدان تعلق دارد قرار می‌گیرد. T1LA , K835 LA. و چنانچه بیش از یک برقگیر برای دستگاهی نصیب شده باشد توالی اعداد رعایت می‌شود. اختصارات در صنعت برق MCM , AWG اندازه‌ها دیما در استاندارد آمریکا هستند. (American wire guage) awg (mille cicular mil)MCM برای مقاطع بیش از mm268/126. یک CM سطح مقطع دایره‌ای است به قطر 001/0 اینچ
خروجی‌ها: عبارت خروجیها به جدا کردن یک چند واحد، ترانس، خط انتقال و یا هر دستگاهی اصلی و کمکی موثر در بهره‌برداری از شبکه به منظور تعمیرات تغییر، تنظیم و یا توسعه اتلاق می‌گردد.
خروجی های اضطراری: چنانچه مسئول ایستگاهی تشخیص دهد که باید دستگاهی بنا به دلایلی فوراً از شبکه جدا گردد، می تواند با مسئولیت مستقیم خود و پس از اطلاع به مهندس شیفت مرکز کنترل اقدام به خروج دستگاه مورد نظر بنماید، وی موظف است در اولین فرصت پس از انجام عملیات دلائل اضطراری در خروج را به مقامات مسئول گزارش نماید.
خروجی ها روزانه: این برنامه شامل خروجیهایی است که قابل اجراء در روز در خواست می‌باشند. اینگونه خروجیها را مسئول ایستگاه می‌تواند پس از بررسی‌های لازم مستقیماً از مهندس شیفت مرکز کنترل در خواست نماید.

در صورت توافق مهندس شیفت مرکز کنترل، واحد در خواست کننده می‌تواند نسبت به انجام خروجی در همان شیفت اقدام نماید. در صورت عدم توافق مهندس شیفت با انجام برنامه مسئول ایستگاه بایستی برنامه را طبق بند (ج) همین دستورالعمل‌ از برنامه ریز خروجیهای مطالعات سیستم در خواست نماید.

خروجی های طبق برنامه (خروجی های طبق برنامه‌)

1. مسئول ایستگاهها بایستی اینگونه خروجیها را از بررسی  تجربه و تحلیل لازم حتی ‌المکان 4 روز اداری قبل از اجرای برنامه از برنامه ریز خروجیهای دیسپاچینگ در خواست نماید. لازم به تذکر در مورد پستها در خواست خروجیها بایستی از طریق مدیر منطقه انجام شود.
2. مسئول ایستگاه موظف است کلیه اطلاعات موثر در برنامه ریزی با در خواست برنامه‌ به برنامه ریز خروجیها پس از در یافت درخواست خروجی بررسیهای  لازم در ارتباط با شبکه را به عمل آورده و در صورت امکان انجام برنامه و تصویب لازم در ارتباط با شبکه را بعمل آورد و در صورت امکان انجام برنامه و تصویب آن باید نتیجه را حداقل یک روز اداری قبل از اجرای برنامه به اطلاع مسئول، ایستگاه در خواست کننده و مهندس شیفت مرکز کنترل برساند.
3. در صورتی که از طرف برنامه ریز خروجیها یا مهندس شیفت مرکز کنترل برنامه در زمان مقرر مخالف شود مسئول ایستگاه باید نسبت به در خواست مجدد برنامه برای یک زمان مشخص دیگر اقدام نماید و یا تعیین زمان اجرای برنامه خروجی را در اختیار برنامه ریز خروجیها قرار دهد. موافقت نهایی برنامه با مهندس شیفت مرکز کنترل می‌باشد و در صورت مخالفت با اجرای برنامه باید دلائل مخالفت خود را به قسمت کنترل سیستم دیسپاچینگ گزارش نماید. لازم به تذکر است اگر به دلائلی پس از ارائه برنامه مرکز کنترل تغییراتی در شرایط پیش‌بینی شده بهره برداری ایجاد گردد. مسئولیت بررسی و اجرای برنامه خروجی با مهندس شیفت مرکز کنترل خواهد بود.

درخواست برنامه ویژه

شامل برنامه‌هایی جهت بهره برداری از یک پست نیروگاه ـ خط انتقال جدید و یا هر گونه تغییر عمده در شبکه و یا آزمایشات کلی روی مولدهای بزرگ می‌باشد. نظر به این که این برنامه به مطالعات وسیعی دارد باید حداقل 15 روز اداری قبل از اجرای برنامه توسط مسئولین ذیربط کتباً از مدیریت دیسپاچینگ و مخابرات در خواست گردد و در مورد پستها این در خواست بایستی از طریق مدیر منطقه انجام شود. مدیریت دیسپاچینگ نیز می بایست نتیجه تصمیم خود را حداقل 5 روز قبل از اجرای برنامه به اطلاع مدیر منطقه درخواست کننده برساند.

تذکرات مهم

1. در برنامه‌های تعمیراتی دراز مدت مسئول ایستگاه می‌بایست برنامه ریز خروجیها را در جریان پیشرفت کارهای انجام شده بگذارد.
2. در صورت تماس برنامه ریز خروجیها و یا مهندس شیفت مرکز کنترل با ایستگاهها مرتبط با برنامه خروجی مسئولین این ایستگاه‌ها موظف به همکاری و ارائه هر گونه اطلاعات موثر و اعلام محدودیتهای موجود در ایستگاه خود می‌باشند.

ترانسفورماتور (مبدل)

جهت افزایش و کاهش فشار الکتریکی از وسیله‌ای به نام ترانسفورماتور استفاده می‌شود، به عبارت دیگر فشار الکتریکی که بوسیله مواد تولید می‌شود. جهت انتقال به وسیله ترانسفورماتور افزایش یافته و سپس در محل مصرف کاهش می‌یابد. اما توجیه این که این افزایش و کاهش چرا صورت می‌گیرد، به شرح زیر است. مقطع سیم های که می‌بایستی انرژی الکتریکی را از مولد‌ها به محل مصرف برساند  تابع شدت جریان است یعنی مقطع برای جریان‌های زیاد. مقاطع زیاد لازم است.
خود شدت جریان تابع اندازه فشار الکتریکی می‌باشد بنابراین اگر بخواهند مثلاً توان 10 مگاوات را با فشار الکتریکی 400 ولت انتقال دهنده شدت جریان در توان سه فازی با بار اهمی 450 و 14 آمپر می‌شود، ملاحظه می‌گردد. بهای سیمها و تاسیساتی که برای انتقال این جریان در فاصله زیاد لازم است. بی‌اندازه زیاد می‌شود و انجام آن عملی نیست ولی هرگز فشار الکتریکی را مثلا به 60000 ولت افزایش دهیم شدت جریان 96 آمپر شده که با مقطع کمتری می‌توان انتقال داد ولی اگر بخواهیم به فواصل خیلی دور انرژی انتقال یابد می‌بایست از ولتاژ بالاتری استفاده نمود. اضافه می‌شود که ولتاژ‌های 63 کیلو ولت و به بالا در شعاع عمل شرکت توانیر می‌باشد.

بهره‌ برداری از ترانسفورماتورهای با تنظیم کننده ولتاژ زیر بار (تپ چنجر)

اگر ترانسفورماتورها دارای دستگاهی بنام تپ چنجر بوده که کار آنها عملاً در مدار گذاشتن و خارج کردن تعدادی از حلقه‌های سیم پیچی ترانسفورماتور منظور تغییر دادن در نسبت ولتاژ می‌باشد. و عموماً این دستگاه در قسمت دوم  (ولتاژ بالا) قرار می‌گیرد.

1. on load – Tapchanger: ترانسفورماتورهایی که تپ آنها در زیر بار قابل تغییر می‌باشند.
2. off load – Tapchanger : ترانسفورماتورهایی که تپ آنها فقط زمانیکه در مدار نمی‌باشند می‌توان تغییر داد.

(متذکر می‌شود چنجر یکی از وسائلی است که به طور مداوم بهره برداری، واقع شده پس بایستی بخوبی طرز کار و اصل آن را فرا گرفت) آن دانسته از ترانسفورماتورهایی که می‌بایست خارج از سرویس و بدون بار تغییر تپ حاصل کنند این تغییر در محل یعنی روی ترانسفورماتور صورت می‌گیرد.
به این ترتیب که با توجه به تعداد تپها و اینکه هر تپ چه مقدار تغییر ولت بوجود می آورد و نیاز به چه مقدار تغییر ولت باشد. تپ آنها را در جهت احتیاج سیستم می آورد و نیاز به چه مقدار تغییر ولت باشد. تپ آنها را در جهت احتیاج سیستم تغییر میدهیم مکانیزم عمل تپ به طور کلی به این صورت است که اهرمی قادر است در گردش خود (جهت گردش عقربه ساعت) تعداد حلقه‌ها را کم و در خلاف جهت زیاد نماید.
چون این حلقه‌ها در قسمت ولتاژ بالا یا ثانویه قرار داد ولتاژ ترانسفورماتور با زیاد کردن حلقه‌ها کم می‌شود و با کم کردن حلقه‌ها زیاد می‌گردد و اما ترانسفورماتورهایی که در حال استفاده یا در ریز تغییر تپ می‌دهند. فرمان تغییر تپ از دو محل داده می‌شود یکی دستی روی ترانسفورماتور و دیگری بوسیله یک الکتروموتور و زیاد روی ترانسفورماتور است.

شناخت اجزاء ترانسفورماتور جهت کنترل و بهره برداری

اجزایی که در ترانسفورماتورها بایستی جهت کنترل و بهره برداری شناخته و بررسی گردد به شرح زیر می‌باشد: طبق شکل ضمیمه در بوشینگهای ولتاژ قوی و ضعیف ترانسفورماتور جریان قرار گرفته و همچنین برق گیر و رله‌های حفاظتی که توضیح در مورد شناخت آن تجهیزات ذکر خواهد شد.