ثبت‌کننده داده یا دیتالاگر (به انگلیسی: Data Logger) وسیله الکترونیکی است که داده‌هایی را که بوسیله حسگرهای تعبیه شده در دستگاه یا ابزار و حسگر خارجی تامین می‌شوند را در طول زمان یا در رابطه با مکان ذخیره می‌کند. اکثر دیتالاگرها (اما نه همه آن ها) بر پایه یک پردازنده رقمی (یا رایانه) طراحی و ساخته می‌شوند. آن ها عموما کوچک و قابل حمل بوده و به وسیله باتری تغذیه می‌شوند به علاوه به یک ریزپردازنده مجهز بوده و دارای حافظه داخلی جهت ذخیره سازی داده و تعدادی حسگر می‌باشند.
برخی از دیتالاگرها به رایانه متصل می‌شوند و می‌توان با استفاده از نرم‌افزار آن ها را فعال کرده و داده‌های کنترل شده را مشاهده و تجزیه و تحلیل کرد، در حالی که بقیه دارای رابط محلی (مانند صفحه کلید و صفحه نمایش) بوده و می‌توانند از آن ها به صورت وسیله‌ای مستفل استفاده کرد.دیتالاگرها انواع گوناگونی دارند، از انواع هرکاره که برای دامنه مصارف عادی استفاده می‌شود تا وسایل بسیار خاص برای اندازه گیری فقط در یک محیط یا کاربرد از پیش تعیین شده (دیتالاگر دما). متداول است که انواع هرکاره قابل برنامه ریزی باشند با این حال بسیاری از آن ها به صورت ماشین‌های ایستایی بدون پارامتر یا تعداد محدودی پارامتر قابل تغییر باقی مانده‌اند. دیتالاگرهای الکترونیکی در بسیاری از کابردها جایگزین ضبط کننده‌های نمودار (Chart Recorders) شده‌اند.
یکی از اصلی‌ترین مزایای استفاده از ترموگراف قابلیت جمع آوری ۲۴ ساعته اطلاعات است. دیتالاگرها معمولاً به محض فعال سازی بدون مراقبت رها شده تا در طول دوره دیده بانی اندازه گیری نموده و اطلاعات را ذخیره کند. این قابلیت اجازه می‌دهد تا تصویری جامع و دقیق از شرایط محیط تحت نظر مانند دمای هوا یا رطوبت بدست آید. با توجه به تکنولوژی که در ساخت برخی دیتالاگرهای سطح بالا دخیل است، آنها می‌توانند بسیار گران قیمت باشند. برای یک دیتالاگر قیمت‌های در محدوده ۴۰۰$-۱۲۰۰۰$ وجود دارد. هرچند انواع با کیفیت بالا به طور کلی چندین سال عمر می‌کنند.
قالب‌های داده
استاندارد سازی پروتکل‌ها و قالب‌های داده از گذشته مشکل بوده‌است اما امروزه در صنعت در حال رشد است. در بین قالب‌های ذخیره داده هر روزه بر مقبولیت
XML برای تبادل اطلاعات افزوده می‌شود.
پروتکل‌های ابزار دقیق
پروتکل‌های فراوانی استاندارد سازی شده‌اند که یک پروتکل هوشمند را نیز شامل می‌شوند.
SDI-12 این پروتکل اجازه می‌دهد تا برخی از وسایل ابزار دقیق به انواع دیتالاگرها متصل شوند. استفاده از این استاندارد به مقبولیت زیادی در خارج از صنعت محیط زیست دست نیافت. همچنین برخی از شرکت‌ها فعال در این زمینه امروزه از استاندارد MODBUS
پشتیبانی می‌کنند. این استاندارد که بر مبنای Canbus یا (ISO۱۱۸۹۸) بنا شده‌است به صورت سنتی در زمینه کنترل صنعتی استفاده می‌شد که امروزه استفاده از آن بسیار بیشتر از گذشته شده‌است. برخی دیتالاگرها با استفاده از یک محیط برنامه نویسی قابل انعطاف خود را با انواع مختلفی از پروتکل‌های غیر استاندارد سازگار می‌کنند.
کاربردهای دیتا لاگر
کاربرد دیتالاگر شامل موارد زیر می‌شود:
- ذخیره در ایستگاه هواشناسی بدون مراقبت (مانند سرعت باد/ با دستگاه سنجش باد، دما، رطوبت نسبی، تشعشعات خورشیدی).
- ذخیره در ایستگاه‌های بدون مراقبت هیدروگرافی (مانند سطح آب، عمق آب، جریان آب، pH آب، رسانایی آب)
- ذخیره خودکار رطوبت خاک
- ذخیره خودگار فشار گاز
- شمارش ترافیک جاده
- اندازه گیری دما (رطوبت و...) برای مواد فاسد شدنی در حین انتقال محموله: Cold chain [۱]
- مانیتورینگ فرایند برای نگهداری و عیب یابی کاربردها
- تحقیقات حیات وحش
- اندازه گیری لرزش و شرایط حمل (ارتفاع سقوط) در توزیع.
- مانیتورینگ سطح مخزن
- مانیتورینگ محیط زیست
- آزمایش خودرو
- مانیتورینگ وضعیت رله در سیگنال دهی راه آهن
- مانیتورینگ فرایند برای نگهداری و عیب یابی
- ذخیره سازی نمودار بارگذاری الکتریکی برای مدیریت مصرف انرژی.
خصوصیات یک دیتالاگر
- تعداد کانال ها: تعداد کانال ها بیانگر تعداد سنسورها و مبدل هایی است که هم‌زمان قابل اتصال به دیتالاگر هستند.
- اعداد: این عدد نشان دهنده تعداد دفعاتی است که دیتالاگر داده‌های هر سنسور را خوانده و به کامپیوتر یا حافظه منتقل می‌کند. برای مثال وقتی گفته می‌شود یک دیتالاگر دارای فرکانس نمونه برداری ۳۰۰ هرتز است به این معنی است که در هر یک سیصدم ثانیه داده‌های بدست آمده از سنسورها به کامپیوتر منتقل می‌شود.
- سنسور های مبدل: معمولاً هر دیتالاگری سنسورها و مبدل های خاصی را پشتیبانی می‌کند. مثلاً یک دیتالاگر ممکن است تنها قادر به پشتیبانی سنسورهای حرارتی RTD باشد ولی قادر به پشتیبانی ترموکوپل ها نباشد.
فرکانس نمونه برداری: نوع سنسورهای پشتیبانی کننده
اکثر دیتالاگرها مجهز به یک نرم‌افزار است که امکان اعمال تنظیمات آن و مشاهده نمودارهای بدست آمده از سنسورها را حین نمونه برداری ممکن می‌کند.
یک پارامتر اساسی در سیستم‌های دیتالاگر قابلیت ثبت اطلاعات برای مدت زمانی طولانی مثلاً چندین سال است. برای دست یابی به این هدف لازم است سیستم‌های دیتالاگر دارای رسانه‌های ذخیره سازی در حجم‌های بالا و مصرف انرژی بسیار کم باشند.