روش های ترمز کردن موتور جریان مستقیم

تاريخ : ۱۳۹۱/۸/۲۴

 روش های ترمز کردن موتور جریان مستقیم 

با برداشتن بار از محور موتور و قطع اتصال آن از شبکه تغذیه کننده جریان مستقیم موتور به خاطر داشتن اینرسی به چرخش خود ادامه می دهد. این چرخش می تواند بسیار طولانی باشد زیرا ماشین جرم و سرعت زیادی دارد. تاخیر در توقف ماشین ضررهای مکانیکی و خسارت ها و گاهی حوادث مرگباری در پی دارد. ترمز کردن موتور به دو روش اصلی ترمز مکانیکی و ترمز الکتریکی انجام می شود.

ترمز مکانیکی

این عمل ترمز به کمک یک تسمه یا نوار یا روبان مجهز به گوه های چوبی انجام می شود.این ترمز دارای قرقره یا چرخ فولادی است که در محیط آن شیار کم عمقی تعبیه شده که در حول آن یک نوار فولادی یا گاهی نوار بافته شده با نخ ضخیم پنبه ای فقط یک حلقه پیچیده شده است. طرف داخل نوار مجهز به قطعاتی از چوب گوه مانند است.در انتهای دسته اهرم وزنه ای حمل می شود که حول تکیه گاه نوسان می کند.
با جدا شدن بوبین همراه ولتاژ تغذیه ماشین از منبع تغذیه دسته اهرم ترمز تحت تاثیر وزن وزنه در پایین ترین وضعیت قرار گرفته و گیره های روی انتهای دیگر اهرم نوار را به سمت چپ کشیده و نوار مجهز به گوه های چوبی را محکم به چرخ طیار می فشارد و عمل ترمز انجام می گیرد. ترمزهای مکانیکی بیشتر در پل های گردان استفاده می شود. در این نوع ترمز انرژی جنبشی در نوارها و گوه ها به انرژی حرارتی تبدیل می شود. نوع دیگر ترمز مکانیکی مجهز به چرخ ترمز و پیج مخصوص پیچاندن نوار یا تسمه است.

ترمز الکتریکی

ترمز کردن الکتریکی خود به سه روش انجام می گردد:
  1. ترمز با استرداد یا واپس گرفتن انرژی (مولدی)
  2. ترمز با جریان مخالف
  3. ترمز دینامیکی یا رئوستایی

ترمز کردن الکتریکی موتور شنت

ترمز با استرداد یا واپس گرفتن انرژی

این روش معمولا در موتور برای کارهای کششی استفاده می شود مثلا در تراموای برقی یا آسانسور. در اثر سرعت ناشی از اینرسی تراموا یا پایین آمدن اطاقک آسانسور سرعت آرمیچر از سرعت بی باری تجاوزمی کند. و نیرو محرکه ازولتاژ شبکه بیشتر شده و جهت جریان طبق رابطه در آرمیچر عوض می شود پس ماشین به صورت ژنراتور عمل می کند و به شبکه تغذیه کننده اش که با آن موازی است جریان می دهد. ملاحظه می شود که نوعی استرداد یا واپس گرفتن انرژی از حالت جنبشی به الکتریکی انجام می پذیرد.

ترمز با جریان مخالف

 

این روش به دو صورت انجام می گیرد:
  1. هنگام حضور بار روی محور موتور تا ماشین را در جهت مخالف با آن جهت که گشتاور موتور ایجاد کرده بچرخاند.
  2. هنگام تعویض جهت گردش به وسیله تغییر جهت جریان در آرمیچر موتور.
در مورد اول یک مقاومت بزرگ و قابل تنظیم در هنگام بلند کردن بار در مدار آرمیچر جهت محدود کردن جریان وارد می کنند. چنانچه در لحظه منشعب کردن مقاومت در مدار آرمیچر جریان در حدی باشد که گشتاور موتور کمتر از گشتاور مقاوم شود در روی محور موتور یک گشتاور دینامیکی منفی حاصل می شود و سرعت گردش موتور کاهش یافته و نیرو محرکه موتور  کاهش می یابد. در نتیجه جریان آرمیچر و گشتاور افزایش می یابد. این پدیده ادامه خواهد یافت تا گشتاور با گشتاور مقاوم برابر گردد. با ایجاد تعادل برابر 0 شده تغییرات سرعت متوقف می شود. موتور برای مقادیر به اندازه کافی بزرگ و به اهستگی متوقف می گردد.

در روش فوق موتور یک قدرت الکتریکی از شبکه دریافت می کند که برابر است با و یک قدرت مکانیکی که از مجموع مکانیسم گردان موجود روی محور حاصل می گردد که مجموع این دو قدرت در مدار آرمیچر تلف می شود. مورد دوم وقتی به کار می رود که نیاز به توقف سریع باشد. در این حالت پلاریته اتصال سرهای آرمیچر به شبکه را عوض کرده جهت جریان معکوس می شود. پس  از جابجایی سرهای آرمیچر موتور گردش خود را در همان جهت قبل  به خاطر انرژی جنبشی قسمت های گردان دستگاه ادامه می دهد. در این شرایط علامت نیروی محرکه تغییر نمی کند بلکه علامت ولتاژ اعمال شده به موتور نسبت به عوض می شود و جریان خواهد شد:
به این ترتیب علامت عوض شده و بر محور موتور گشتاور ترمزکنند ظاهر می گردد. در نتیجه سرعت موتور شروع به آهسته شدن می کند و گشتاور کاهش یافته و موتور متوقف می شود. از آن به بعد موتور در جهت معکوس شروع به چرخیدن می کند که می توان موتور را از شبکه تغذیه جدا کرد.

ترمز دینامیکی یا رئوستایی

برای انجام ترمز دینامیکی یک موتور شنت اتصال سرهای آرمیچر آن را از شبکه تغذیه کننده جدا می سازند و دو سر آرمیچر را به مقاومت قابل تنظیم وصل می کنند بدون آن که مدار تحریک آن از شبکه جدا شود. در این موقع ماشین به صورت مولد با تحریک جداگانه که با انرژی جنبشی ذخیره شده در سیستم می چرخد کار می کند.
وقتی موتور به ولتاژ وصل بود داشتیم: در این رابطه برابر است. از طرفی می دانیم که گشتاور موتور هست.
اگر موتور از شبکه جدا شود خواهیم داشت: هنگامی که ماشین به صورت موتور کار می کند با انجام ترمز دینامیکی مقادیر سرعت و به همان اندازه قبل خود باقی می ماند ولی علامت که در حالت موتوری برابر  بوده در حالت ژنراتوری به عوض می شود که موجب به وجود آمدن گشتاور مقاوم برابر در روی محور ماشین می شود و سرعت موتور شروع به کاهش می کند.