توانایی طراحی، نصب و سیم کشی سیستم اعلام حریق

قبل از شروع طراحی و انتخاب تجهیزات سیستم اعلام حریق اولین سوال این است که اصلا چرا این سیستم در ساختمانها و تاسیسات لازم است. حفاظت از جان و اموال، دو علت اساسی نصب سیستم اعلام حریق است که هر یک از آنها نیاز به طراحی و انتخاب تجهیزات خاص خود را دارد. در اغلب ساختمانها هم حفاظت از جان و هم اموال به درجاتی مورد نیاز هستند که باید این نیاز برآورده شود.

سیستم اعلام حریق برای حفاظت از اموال

در این سیستم آتش در مراحل ابتدائی بطور خودکار کشف و محل آن تشخیص داده و آژیر کشیده می شود، تا عوامل آتش نشانی چه از محل و چه از سازمان آتش نشانی برای مبارزه با آتش سوزی آماده شوند. سیستم اعلام حریق حفاظت از اموال به تجهیزات، تابلوی کنترل مرکزی و نشان دهنده، شستی ها، آشکارسازهای خودکار، آژیرها، تابلوهای تکرار، مکانی برای نصب اعلام حریق و استقرار افراد مسئول سیستم و سیستم اطفاء حریق ثابت نیاز دارد.

انواع سیستم حفاظت از اموال

1. سیستمی که تمام نقاط ساختمان را پوشش دهد.
2. سیستمی که قسمتهائی از ساختمان را که خطر آتش سوزی در آن بیشتر است پوشش دهد.

سیستم حفاظت از جان افراد

عملکرد این سیستم کارانداختن به موقع آژیر است تا افراد وقت کافی برای فرار از مهلکه داشته باشند. مشخص بودن مسیر خروج در این سیستم بسیار مهم است. زیر اگر دامنه دید مسیر خروج کمتر از ده متر باشد، این مسیر مسدود تلقی می شوند.
در یک ساختمان سیستم حفاظت از جان می تواند به صورتهای زیر در نظر گرفته شود:

1. سیستمی که همه بخش های ساختمان را پوشش دهد
2. سیستمی که فقط قسمت هایی از ساختمان را در بر گیرد که در صورت آتش سوزی خطر جانی بیشتری برای ساکنان دارد
3. سیستمی که فقط فضاها و راهروهای منتهی به راهها و پله های اضطراری را پوشش دهد
4. سیستم دستی که برای به کار انداختن آژیرها به وجود افراد متکی است.

انواع سیستم های اعلام حریق از نظر تجهیزات

سیستم اعلام حریق انفرادی: منظور از سیستم اعلام حریق انفرادی سيستمي است که اعلام حریق انفرادی وقوع آتش را در محل آن حس کرده و در همان محل با لامپ چشمک زن و صدای آژیر اعلام می کند.

سیستم اعلام حریق مرکزی: در این نوع از سیستم اعلام حریق، قسمتهایی از ساختمان جهت نصب دتکتور ها و شستی ها در نظر گرفته می شود و سیستم اصلی در یک محل مشخص و کاملا در دسترس نصب می شود به طوری که در صورت وقوع آتش سوزی در محل یکی از دتکتورها سیستم اعلام حریق به صدا در آمده و محل آن را با استفاده با یک لامپ روشن بر روی دستگاه مرکزی اعلام می کند و همچنین یک چراغ چشمک زن بر روی سر درب محل وقوع آتش افراد را از محل آتش مطلع می سازد.
سیستم اعلام حریق آدرس یاب: سیستم آدرس یاب قادر است پیام را از محل هر یک از آشکارسازها و یا شستیها تشخیص دهد. بنابراین به دلیل نشان دادن مرکز دقیق تر آتش، نسبت به سیستم معمولی برتری دارد، زیرا فقط آژیر مدار یا بخشی که پیام آن به مرکز رسیده است و آژیر مرکزی در محل تابلوی کنترل به صدا در می آید و آژیر سایر بخشها یا مدارها به کار نمی افتند.

تجهیزات سیستم اعلام حریق:

دتکتورها یا کاشف ها یا آشکارسازها: وسایلی هستند که حریق را حس می‌کنند. دتکتورها از لحاظ نوع ورودی و خروجی به طور مجزا تقسیم بندی میشوند.
- آشکارسازها از لحاظ نوع خروجی به سه گروه زیر تقسیم میشوند:

1. آشکارسازهای دو وضعیتی: آشکارسازهای دو وضعیتی در «شرایط عادی» و «شرایط آتش» دو خروجی متفاوت ارائه می دهند.
2. آشکارسازهای چند وضعیتی: آشکارسازهای چند وضعیتی در شرایط عادی، شرایط آژیر آتش یا سایر شرایط غیرعادی، یکی از چند وضعیت خروجی را ارائه می دهند. سیستم آدرس یاب با آشکارسازهای چند وضعیتی می تواند در مورد مسائل مهم پیش آگاهی ارائه دهند که چنانکه تحلیل شود، اعلام خطر اشتباهی را تاحدی کاهش می دهد.
3. آشکارسازهای قیاسی (آنالوگ): آشکارسازهای قیاسی با ارائه خروجی آنالوگ مقدار شرایط احساس شده را نمایش می دهند. در نتیجه این آشکارسازها اعلام کننده آتش نیستند، بلکه اطلاعات را به قسمت دیگری می فرستند تا در آنجا وضعیت آتش، غیر آتش و یا عیب دستگاه تشخصی داده شود. دستگاه ریزپرداز مرکزی سیستم قیاسی، اطلاعات قیاسی را با مقدار از پیش تعیین شده مقایسه می کند. در نتیجه همانند سیستم آدرس یاب به ندرت دچار اشتباه می شود. اگر تغییرات اطلاعات قیاسی با تغییرات قبلی اطلاعات قیاسی مقایسه شوند، اعلام خطر اشتباهی به طور قابل ملاحظه ای کاهش می یابد. مزیت سیستمهای پیشرفته به خاطر عملکرد تابلوی کنترل مرکزی است. این تابلوها معمولا دارای برنامه های کامپیوتری از پیش تعیین شده برای مشخص کردن پیام های وضعیت آتش هستند.

انواع آشکارسازها از لحاظ نوع ورودی

1. دتکتور دودی: وسیله‌ای است که در برابر کوچکترین اثر مقدماتی حریق (دود) حساس بوده و عکس‌العمل نشان می‌دهد. دتکتور دودی به دو نوع است:
2. دتکتور دودی یونیزاسیون: دتکتور دودی یونیزاسیون دارای یک محفظه می‌باشد که با هوای بیرون در ارتباط است. فضای داخلی محفظه به وسیله یک منبع رادیواکتیو یونیزه می‌شود. (یونیزاسیون مرحله‌ای است که مولکولهای هوا به یونهای مثبت و الکترونهای منفی تبدیل می‌شوند.) حال چنانچه یک ولتاژ بین این محفظه برقرار شود، یونها به طرف صفحه با قطب مخالف حرکت می‌کنند. یونهای مثبت به طرف الکترود منفی و الکترونها به سمت الکترود مثبت حرکت می‌کنند. حرکت این الکترونها و یونها یک جریان الکتریکی را بوجود می‌آورد. مقدار جریان الکتریسیته بستگی به شکل محفظه، منبع رادیواکتیو، ولتاژ تغذیه، درجه حرارت و رطوبت هوا دارد. در اثر ورود هوا به این محفظه جریان الکتریسیته کاهش می‌یابد (وجود ذرات دود باعث کاهش میزان جریان الکتریسیته می‌شود.) و باعث عملکرد دتکتور شده و دتکتور فعال می‌شود. روند تولید این دتکتور به خاطر صدماتی که اشعه رادیواکیتو ممکن است به انسان وارد کند، متوقف شده است.
3. دتکتور دودی نوری: دتکتور دودی نوری شامل یک منبع نوری و یک عنصر حساس در مقابل نور(فتوسل) می‌باشد. هرگونه دود در فضا موجب کاهش انحراف انرژی نوری بر روی فتوسل شده و دتکتور عمل می‌نماید.
4.  دتکتور حرارتی: این دتکتور نسبت به افزایش درجه حرارت حساس می‌باشد. هنگامی که بر اثر آتش سوزی ، درجه حرارت محیط تغییرات غیر عادی داشته باشد، این دتکتور فعال می‌شود. دتکتور حرارتی دارای یک محفظه می‌باشد. در داخل محفظه یک بی متال وجود دارد. هوای گرم روی بی­متال اثر گذاشته و گرما باعث بسته شدن کنتاکتهای آن شده و دتکتور عمل می‌کند. این دتکتور برای مکان هایی مانند آشپزخانه‌ها ، موتورخانه‌ها و ... مناسب است.
5. دتکتور شعله‌ای: این دتکتورها امواج نوری غیر قابل روئیت را که به وسیله شعله آتش منتشر می‌شوند، تشخیص می‌دهند و فعال می‌شوند. این دتکتورها دارای زاویه دید مشخصی هستند که هنگام طراحی و کاربرد باید به آن توجه نمود.
6. شستی: شستی اعلام حریق یا Manual Call Point یکی از تجهیزات لاینفک سیستم‌های اعلام حریق بوده که جهت اعلام آتش‌سوزی توسط اشخاص طراحی گردیده است. این دستگاه که شامل یک سوئیچ و یک مقاومت شبیه‌ساز حالت آتش‌سوزی می‌باشد که به همراه سایر قسمت‌های مکانیکی تعبیه‌شده به ما این امکان را می‌دهد که به محض مشاهده‌ی آتش‌سوزی بصورت دستی آن را فعال ساخته و آلارم سیستم را به صدا در آوریم. شستی ها در محل خروجی ،پلکانهای خروجی هر طبقه و درب خروجی نصب می گردند. محل نصب شستی بایستی تمیز و با رنگ زمینه متمایز باشد. نصب شستی ها در ارتفاع حدود 4/ 1 متر بایستی رعایت شود.
7. آژیرها و چراغ ها: برای آگاه کردن ساکنین ساختمان از بروز حریق از وسایل سمعی و بصری خاص سیستم های اعلام حریق استفاده می شوند که به دو گروه تقسیم می گردند:

آشنایی باعلایم اختصاری ونقشه مدارالکتریکی سیستم اعلام حریق 5-4- شناسایی اصول طراحی، نصب و سیم کشی سیستم آشنایی با بعضی از آلارم ­های تعبیه شده روی مراکز کنترل:

• Fire: نشانگر ایجاد آتش میباشد 
• Silence: نشانگر حالت بی صدایی آژیرهای خارجی است. 
• Common fault: برای هر گونه خطایی چراغ چشمک زن و تبدیل به روشن دائم پس از فشردن کلید mute Disable: نشانگر غیر فعال شدن یک زون یا خروجی یا تنظیم مرکز کنترل در حالت day System fault: روشن برای خطای cpu و چشمک زن جهت خطای حافظه Ac fault: نشانگر خطای تغذیه ورودی
• Battery fault: نشانگر اشکال در باطری
• Ground fault: نشانگر مشکل در سیم زمین
• Delay running: نشانگر سپری شدن زمان تاخیر پس از فعال شدن یک خروجی تاخیر دار
• In test: نشانگر فعال بودن حالت تست یکی از زون ها
• Delay programmed: نشانگر فعال بودن حالت تاخیر مرکز کنترل 
• Fire مربوط به هر زون: چشمک زن در هنگام بروز آتش در آن زون و تبدیل به دایم روشن با فشردن کلید mute در حالت آتش هر زون
•  Zone fault/dis/test: روشن به هنگام بروز مشکل در مسیر یا قطعات هر زون و چشمک زن در حالت غیر فعال یا test هر زون 
• p-disable: روشن در هنگام ایجاد تنظیمات حالت ناتوانی p-test: روشن در هنگام ایجاد تنظیمات حالت امتحان
•  Output program: روشن در هنگام ایجاد تنظیمات خروجی
•  Sounder fault/disها: چشمک زن برای اعلام خطای آژیر خط  مربوطه و دایم روشن در حالت dis آن آژیر 
• Alarm output: چشمک زن هنگام فعال شدن ترمینال فلاشر در دستگاه و دایم روشن در هنگام غیر فعال کردن این ترمینال آشنایی با بعضی از کلیدهای مراکز کنترل 
• Select: جهت انتخاب برنامه ها و حالت های برنامه ریزی
•  Shift: جهت ایجاد یک نوع عمل در برنامه ریزی به صورت ترکیبی 
• Reset: برای منصرف شدن از آخرین مرحله برنامه ریزی 
• Mute: تغییر زنگ داخل مرکز کنترل به حالت بی صدا و برگشت از آن 
• Silence: تغییر برنامه به حالت بی صدا و برگشت از آن 
• Evacuate: قطع و وصل صدای آژیرها 
• Control enable: برای خارج کردن دستگاه از حالت کنترل و بالعکس آشنایی با بعضی از ترمینال های مراکز کنترل
•  repeater output: (pw on, com 0v, com day, com fir, com dis, flt, z1, z2,……, zn): جهت اتصال به دستگاهی دیگری، که وظیفه ایجاد خروجی های همانند کنترل مرکزی را به عهده دارد می باشد. نام این دستگاه تکرار کننده است و باعث میشود تا بتوان کارکرد دستگاه مرکزی را در جای دیگری دید و همان خروجی ها را نیز ایجاد کرد. 
• (+,-) Aux supply: جهت تغذیه dc قطعات 
• (no, nc , com) fault output: رله ای جهت بیان مشکل دستگاه، در خروجی به هر شکل ممکن 
• (+,-) alarm output: خروجی جهت فلاشر
• (+,-) zone(1-n) input: ورودی آشکار سازهای ناحیه های مختلف اعلام حریق
• (+,-) bat: جهت اتصال به باطری
• L,┴,N: ولتاژ ورودی تغذیه اصلی و ارت 
• ( +, - ) output sounder ( 1-n ): خروجی به سمت آژیرها
• (+,-) sounder start: ورودی از سمت شستی اعلام حریق و فعال کننده آژیرها به صورت دستی 
• (+,-) day mode: ورودی از سمت شستی مد روز